برترین مدیران عامل دنیا در سال ۲۰۱۸
قوی‌ترین مدیران، توانایی بالایی در تطبیق خود با تغییرات محیطی دارند
روزنامه دنیای اقتصاد: در دوران متلاطم و آشفته، ثبات و یکنواختی می‌تواند مزیت مهمی باشد. این ویژگی در مدیران‌عامل زن و مردی که امسال نامشان در رتبه‌بندی HBR آمده، مشهود است. آن‌ها با مجموعه‌ای از نیرو‌های بیرونی مواجهند: رقبای تیزهوش، مشتریان پرتقاضا، سرمایه‌گذاران تشنه سود و توفان‌های سیاسی و اقتصادی.
با همه اینها، شرکت‌های این مدیران‌عامل توانایی چشمگیری در مقاومت کردن در برابر این تحولات از خود نشان داده‌اند. هفتاد مدیرعامل از ۱۰۰ نفر لیست سال گذشته آنقدر عملکرد خوبی داشته‌اند که تمایز خود را در لیست امسال هم تکرار کنند؛ از جمله پابلو ایسلا که رتبه اول سال گذشته خود را امسال هم حفظ کرد.
پابلو ایسلا
حفظ این جایگاه، فقط نتیجه یک سبک رهبری سازمانی باثبات نیست، بلکه روشی است که HBR با آن عملکرد مدیران را می‌سنجد. در دنیای کسب‌وکار که همه‌چیز اغلب با قیمت سهام روز و اعداد و ارقام فصلی مشخص می‌شود، رتبه‌بندی HBR دیدگاه بلندمدتی را مدنظر قرار می‌دهد؛ یعنی برتری مدیران عمدتا به‌خاطر بازدهی مالی آن‌ها در کل دوران مدیریت‌شان است و از آنجا که این مدیران موفق بودهاند، بیشترشان دوره‌ای طولانی این سمت را داشته‌اند (مدیران‌عامل لیست HBR به‌طور میانگین ۱۶ سال در این پست بودهاند و این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ میانگین دوران مدیرعاملی شرکت‌های S&P ۵۰۰، ۷/ ۲ سال بوده است). همچنین HBR مثل سال‌های قبل برای رتبه‌بندی نهایی، عملکرد هر شرکت را در مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و نظارت (ESG) بررسی کرده است.
یکی از تست‌هایی که در مورد هر مدیرعامل صورت می‌گیرد این است که چگونه خود را با محیط در حال‌تغییر تطبیق می‌دهد. یکی از بزرگ‌ترین تغییراتی که شرکت‌ها در حال حاضر با آن مواجهند، محیط سیاسی جهانی است. ظهور و گسترش سیاست‌های پوپولیستی به‌عنوان یک نیروی قوی، در انتخاب دونالد ترامپ و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مشهود بود، اما این موضوع در بسیاری از مناطق دیگر دنیا هم دیده می‌شود. برای رهبران کسب‌وکار، به‌ویژه کسب‌وکار‌های تولیدی، این اتفاق تهدید تغییرات تعرفه‌های تجاری و جنگ تجاری را به دنبال داشت که البته فرصت‌ها و چالش‌های ویژه صنعت در کنار آن وجود دارد. در میان چنین ابهاماتی، رهبران شرکتی چگونه باید با مسائل سیاسی کنار بیایند و کدام را باید جدی‌تر بگیرند؟ دو مدیرعامل آمریکایی در لیست امسال، دیدگاه‌های متفاوتی را ابراز کرده‌اند.
ساتیا نادلا در سال ۲۰۱۴ جانشین استیو بالمر شده و به‌عنوان مدیرعامل مایکروسافت انتخاب شد. پیشرفت چشمگیر این شرکت که عمدتا ناشی از رشد کسب‌وکار رایانش ابری آن بود (نادلا قبل از مدیرعامل شدنش، مدیریت این بخش را بر عهده داشت) کمک کرد نادلا رتبه ۴۶ لیست امسال را به خود اختصاص دهد. نادلا معتقد است باید در مورد مسائل سیاسی که به‌طور مستقیم به کسب‌وکار مایکروسافت ربط دارند، موضعی داشته باشد؛ مثلا اصلاحات قوانین مهاجرت. اما او بین کار و عقاید سیاسی شخصی خودش مرز قائل است. او سال گذشته در مصاحبه با HBR گفته بود: «اینکه بگوییم مواضع سیاسی ما چیست، چیزی نیست که کارکنان شرکت از من انتظار دارند.»
ساتیا نادلا
مدیران دیگر نقش مدیرعاملی را گسترده‌تر می‌دانند. جامی دیمون، مدیرعامل بانک جی‌پی مورگان که امسال رتبه ۲۲ را دارد، از جمله این افراد است. او که جایگاهش را مدیون جهش شدید سهام این بانک از سال ۲۰۱۶ است، در مصاحبه امسالش با HBR گفته: «اگر خواهان سیاست عمومی درستی هستید، باید تمام و کمال از آن دفاع کنید. نمی‌توانید فکرتان را محدود کنید. نمی‌توانید فقط در مورد قانون کوچکی که قرار است صرفا به شرکت شما کمک کند صحبت کنید. باید در مورد سیاست‌های مالیات، تجارت، مهاجرت و تکنولوژی هم نظر بدهید.»
البته نظرات شخصی و صحبت‌های مدیران‌عامل تاثیر مستقیمی در رتبه‌بندی HBR نداشته، اما عملکرد آن‌ها در این‌خصوص به‌طور غیرمستقیم در امتیاز ESG آن‌ها لحاظ شده است. به‌عنوان مثال، رتبه ESG شرکت‌ها مواردی مثل میزان اعمال نفوذ در هزینه‌های شرکت، تولید آلودگی‌های زیست‌محیطی مثل میزان استفاده و انتشار کربن و حضور یک مسوول پایداری در سطوح ارشد را دربرمی‌گیرد. مواضع سیاسی یک مدیرعامل (یا نداشتن موضع سیاسی) ممکن است در داده‌هایی که از نظرات کارکنان در سایت‌هایی مثل Glassdoor منتشر می‌شود، منعکس شود.
واقعیت‌های لیست ۱۰۰ نفره
مجله HBR برای جمع‌آوری این لیست، مدیران‌عامل S&P ۱۲۰۰ را تا پایان ماه آوریل بررسی کرده و معیار‌هایی مثل بازگشت سرمایه سهامداران و افزایش سرمایه بازار در کل دوران مدیریت آن‌ها به‌اضافه عملکرد زیست محیطی، اجتماعی و نظارتی را سنجیده است. ایسلا، از سال ۲۰۰۵ مدیریت ایندیتکس را بر عهده داشته که برند‌هایی مثل زارا، ماسیمو دوتی و پول‌اند بیر را زیرمجموعه خود دارد. بازدهی مالی ایسلا به تنهایی او را در رتبه ۲۹ قرار می‌دهد، اما عملکرد قوی او در ESG که سهم ۲۰ درصدی در رتبه هر مدیرعامل دارد، او را اول کرده است.
بعـد از ایـسلا، جنـسـن هـواهنــگ، مدیر شرکت NVIDIA و برنارد آرنالت، مدیر شرکت LVMH، رتبه‌های دوم و سوم را به دست آورده‌اند که این دو به همراه فرانسیس هنری پینال، مدیرعامل شرکت کرینگ (رتبه ۴) و المار دنهارت، مدیرعامل خودروساز آلمانی کونتیننتال (رتبه ۵)، اولین بار است جزو پنج نفر اول هستند. مارک بنیاف، مدیرعامل شرکت Salesforce، از رتبه ۱۲ در سال ۲۰۱۷ به رتبه ۶ صعود کرده است.
از ۱۰ مدیرعامل اول امسال، ۷ نفر و از ۲۵ مدیرعامل اول، ۱۸ نفر رتبه‌های سال گذشته خود را تکرار کرده‌اند. به‌طور معمول در یک سال، بین یک چهارم تا یک سوم مدیران عاملی که در لیست سال گذشته بودهاند، به دلیل بازنشستگی، استعفا، از دنیا رفتن و یا عملکرد ضعیف مالی، دیگر در لیست سال جدید جایی ندارند. از میان اسامی برجسته لیست سال ۲۰۱۷ که نتوانسته‌اند امسال جایگاه خود را حفظ کنند می‌توان به مارتین سورل از شرکت WPP (که به دلیل سوء رفتار کنار رفت)، جان مکی از هول فودز (که آمازون شرکتش را تحت تملک درآورد) و لزلی وکسنر از L. Brands (که امسال با سقوط سهام مواجه شد)، اشاره کرد.
روند‌های دیگر لیست کم و بیش ثابت مانده‌اند. یکی از تغییراتی که ایجاد شده این است که حضور زنان در میان ۱۰۰ مدیرعامل نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته است. البته به این خاطر است که در رتبه‌بندی امسال سه زن حضور دارند و در سال‌های گذشته تعداد زنان لیست تنها دو نفر بود. مرلین هیوسون، مدیرعامل شرکت لاکهید مارتین (Lockheed Martin)، دبرا کافارو، مدیرعامل ونتاس (Ventas) و نانسی مک‌کنستری، مدیرعامل شرکت وولترز کلوور (Wolters Kluwer)، تنها مدیران زن این لیست هستند.
با اینکه تغییرات سالانه در رتبه‌بندی HBR چندان چشمگیر نیست، اما بررسی رتبه‌ها در بازه‌های طولانی‌تر نشان می‌دهد حفظ ثبات در عملکرد جهانی چقدر پرچالش است. از سال ۲۰۱۳ تاکنون تنها شش مدیرعامل توانسته‌اند هر سال در لیست حضور داشته باشند: جفری بزوس از شرکت آمازون، پابلو ایسلا از شرکت ایندیتکس، بلیک نوردستروم از شرکت نوردستروم، پائولو روکا از شرکت تناریس، جیمز تایسلت از شرکت امریکن تاور (American Tower) و رناتو آلوز از شرکت CCR که در میان این گروه منتخب، بزوس از همه برجسته‌تر است. بنیان‌گذار آمازون امسال در جایگاه ۶۸ قرار گرفته است و اگر متدولوژی جدید HBR را در نظر نگیریم (معیار ESG) و فقط عملکرد مالی را مد نظر قرار دهیم، او از سال ۲۰۱۴ به بعد، هر سال برترین مدیرعامل بوده است. در ماه نوامبر همان سالی که بزوس اولین بار نفر اول لیست شد، قیمت سهام آمازون بیش از ۶ برابر افزایش یافت.
کشور فرانسه، حضور چشمگیری در این رتبه‌بندی دارد. از ۱۰۰ مدیرعامل، ۹ نفر شرکت‌های فرانسوی را مدیریت می‌کنند که ۴ تای آن‌ها جزو ۱۰ نفر اول هستند. تکنولوژی اطلاعات برجسته‌ترین صنعت است و ۲۲ مدیر این لیست، در این حوزه کار می‌کنند. بیشتر افراد، به‌طور میانگین در ۴۴ سالگی مدیرعامل شده‌اند و ۱۶ سال در این سمت بودهاند؛ و نکته آخر اینکه ۲۰ مدیرعامل، شرکت‌هایی را خارج از کشور محل تولد خود مدیریت می‌کنند.
مدیر، مهندس یا هر دو؟
واشنگتن پست در تحلیلی نوشت برای دومین سال متوالی، بیشترین مدیرانی که در لیست HBR انتخاب شده‌اند، دارای مدرک مهندسی هستند تا MBA. در واقع ۳۴ مدیرعامل دارای مدرک مهندسی و ۳۲ مدیر دارای مدرک MBA هستند.
این روند به‌طور خاص، نشان‌دهنده عملکرد قوی مدیران عرصه تکنولوژی است و می‌گوید شرکت‌ها می‌توانند از سوابق مهندسی مدیران خود استقبال کنند. هشت نفر از اولین مدیران لیست، هر دو مدرک را دارند. محتمل‌ترین توضیحی که برای این روند می‌توان داد این است که تعداد مدیران عامل عرصه تکنولوژی در این لیست با رشد سریع این صنعت در سال‌های اخیر، افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۴ تنها هشت مدیرعامل تکنولوژی در لیست بود که در سال ۲۰۱۸ تعداد آن‌ها به ۲۲ نفر افزایش یافته است.
البته این نتایج تا حدی به تغییر متدولوژی HBR هم برمی‌گردد. از زمانی که متغیر ESG به تحلیل‌های این موسسه اضافه شد، تعداد شرکت‌های اروپایی لیست بیشتر شد. داده‌ها نشان می‌دهد بیشتر مدیران عامل اروپایی مدرک مهندسی دارند، در حالی که مدرک MBA بیشتر در اختیار مدیران آمریکایی است؛ بنابراین سوابق تحصیلی در مناطق مختلف، متفاوت است. با این حال، مهارت‌هایی که فرد در تحصیلات مهندسی فرامی‌گیرد، کاربرد‌های زیادی در نقش‌های مدیریتی دارد.
دان مک‌گین، از دبیران ارشد HBR می‌گوید بعد از اینکه این موسسه بررسی سوابق تحصیلی مدیران را شروع کرد، با کارشناسان مدیریتی مواجه شد که اشاره می‌کردند تمرکز مهندس‌ها بر حل مسائل، مهارت‌های تحلیل و روش‌های تفکر ساختاری است. مک‌گین عقیده دارد «اگر یک شرکت IT را مدیریت می‌کنید، مسلما مهندسی یک مزیت برجسته است. اما اگر تلاش می‌کنید مسائل روزمره کسب‌وکارتان را حل‌وفصل کنید، باز هم مهندسی یک مزیت است.»
جفری اسپرچر، مدیرعامل شرکت بورسی Intercontinental Exchange، یکی از مدیران لیست است که هم مهندس است و هم MBA دارد. او گفته هیچ وقت شغلی نداشته که ربطی به مدرک مهندسی شیمی او داشته باشد.
اسپرچر با این حال اضافه کرده، «مهندسی روش حل مشکل و روبه‌رو شدن با سیستم‌های پیچیده را به من یاد داده و اینکه مسائل چگونه به هم ارتباط پیدا می‌کنند، و کسب‌وکار در واقع همین است.» کارشناسان دیگر معتقدند روزی می‌رسد که تعداد مدیران عاملی که سابقه تحصیلی مهندسی دارند بیشتر می‌شود؛ به‌ویژه در عصری که اهمیت تکنولوژی و دیجیتال‌سازی برای کشور‌ها افزایش می‌یابد. رابرت ساتن، استاد مدیریت دانشگاه استنفورد می‌گوید آشنایی بیشتر با علوم کامپیوتر روز به روز برای مدیران مهم‌تر می‌شود.
البته نباید فراموش کرد که رتبه‌بندی HBR فقط سوابق ۱۰۰ مدیرعامل برتر دنیا را در نظر می‌گیرد و داده‌های تحصیلی مدیران لیست S&P ۵۰۰ و مجله فورچون، داستان دیگری را نشان می‌دهد. گزارش سالانه یک شرکت تحقیقاتی مدیریتی نشان می‌دهد ۴/ ۲۶ درصد این مدیران در سال ۲۰۱۸ مدرک مهندسی داشته‌اند که نسبت به سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۶ (به ترتیب ۴/ ۲۷ و ۴/ ۲۸ درصد) روند کاهشی داشته است.
